Gefeliciteerd met je burn-out!

Kan iedereen een burn-out krijgen?

Een burn-out overkomt mensen met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel en groot doorzettingsvermogen. Het zijn mensen met hoge draagkracht en ze zijn zeer betrouwbaar. Het zijn in ieder geval geen klaplopers. Mensen die hun werkzaamheden met de Franse slag doen zullen niet zo snel burn-out geraken. Toch zal niet iedere persoon met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel en groot doorzettingsvermogen burn-out raken. Naast de omstandigheden binnen een persoon wegen ook de omstandigheden op het werk mee.

Hoeveel mensen hebben een burn-out?

Volgens een onderzoek van het TNO en het CBS in 2022 (1), heeft 20% van de werknemers in Nederland burn-out klachten. Dat zijn 1,6 miljoen mensen. In 2021 ging het om 17% van de mensen, dit is 1,3 miljoen mensen met burn-out klachten. 3% van de werkende mensen geeft aan dat ze op dat moment voldoen aan de diagnose overspannenheid of burn-out. 37% van de werknemers geeft werkdruk of werkstress als reden voor verzuim. Dit zorgde in 2021 voor 11 miljoen verzuimdagen die te maken hebben met werkstress (2). 

Hoe weet ik of ik burn-out ben?

Bij burn-out ben je opgebrand. Leeg. Energieloos. Je bent totaal uitgeput. 

Een burn-out komt vaak niet plotseling maar je wordt wel plots met de burn-out hamer op de grond geslagen. Bij burn-out is er vaak een duidelijk punt van emotioneel breken. Het moment waarop je hele systeem hapert, in de weerstand gaat en ervoor zorgt dat jij vanaf dat moment eigenlijk niets meer kan. Vaak gaat dit moment gepaard met huilen, al hoeft dat niet altijd. Het tijdstip waarop dit zich aandient is vaak ook typisch. Vaak gebeurt dit aan het einde van het weekend (zondagavond of maandagochtend) wanneer jij je weer opmaakt voor de nieuwe werkweek. Of aan het einde van een vakantie. Daar keek je naar uit want dat zou het moment zijn van opladen. Eenmaal opgeladen kun je daarna er weer tegenaan. Maar als de vakantie is afgelopen maak je de balans op en merk je dat je helemaal niet genoeg bent opgeladen en je gewoon weer teruggaat naar de stressgevende factor. Vaak is dit werk. Dit werk kan betaald maar ook onbetaald (zoals mantelzorg of vrijwilligerswerk) zijn. 

Wat zijn de risicofactoren voor een burn-out?

Burn-out heeft meestal een lange aanloop. Je hebt het pad afgelegd van acute kortdurende stress, naar aanhoudende en langer durende stress, naar overspanning en uiteindelijk leidt dit tot overspanning of burn-out. Burn-out is het veel te lang doorlopen met gevoelens van stress. Het is systematische overbelasting. Het is alsof je geld pint maar al in het rood staat. En iedere dag pin je weer méér geld dan wat je op je rekening hebt staan of erbij komt. Bij burn-out zijn er risicofactoren op het werk én binnen een persoon die je ziek maken.

Risicofactoren binnen een persoon

• Hoog verantwoordelijkheidsgevoel
• Groot doorzettingsvermogen
• Hoge draagkracht die vaak lang mee gaat
• Hoge mate van behulpvaardigheid
• Niet op tijd rust nemen
• Geen of te weinig grenzen aangeven
• Te laat of helemaal niet reageren op de signalen vanuit je lijf en geest

Risicofactoren op het werk

• Te hoge werkdruk (in tempo en op inhoud)
• Te veel verantwoordelijkheid
• Te lage autonomie (weinig vrijheid om zelfstandig beslissingen te nemen)
• Weinig steun of ondersteuning bij de uitvoering van het werk
• Onopgeloste of niet adequaat opgeloste conflicten op het werk
• Onveiligheid op de werkvloer ((seksueel) ongewenst gedrag, kritiek bij het maken van fouten, manipulatie, reorganisatie)
• Beloftes die niet worden nagekomen (een promotie of salarisverhoging die niet doorging)
• De risicofactoren al hebben besproken met de werkgever maar waar de werkgever niets of te weinig mee doet

Wat is het verschil tussen overspannenheid en burn-out?

Niet alle bovenstaande risicofactoren hoeven aanwezig te zijn om burn-out te geraken. Hoe meer er speelt, hoe groter de kans dat je burn-out raakt. Ook kan je burn-out worden wanneer er maar een paar van de bovenstaande factoren spelen maar daarnaast in je privé leven óók nog heftige zaken spelen. Denk aan een scheiding, verhuizing, een kind dat ziek wordt. Spelen er enkel dingen in je privé leven en gaat werk gewoon oké, dan spreken we eerder van overspannenheid. Spelen er meer factoren op het werk dan in je privé leven, dan spreken we van burn-out.

Wat moet ik doen bij burn-out?

70% van de mensen met een burn-out hersteld binnen 6 maanden. 90% van de mensen met een burn-out hersteld binnen een jaar. Eigenlijk is het herstel bij burn-out op te delen in twee stappen, in de volgende volgorde:

1. Rust en herstel

2. Activering en aanpakken stressgevende factoren (binnen de persoon en op het werk)

Activering heeft geen zin en werkt averechts wanneer iemand nét is uitgevallen op het werk. Het lichaam zal eerst moeten herstellen voordat activering zin heeft. Ons lichaam werkt simpelweg met twee processen: activering en de-activering. Een soort knop om alles 'aan' te zetten en een soort knop die alles weer 'uit' zet. Op een werkdag sta ik 'aan' en door die activering kan ik mijn werk doen. Na een werkdag moet deze activering uit en kan ik gaan herstellen van de werkdag. Bij systematische overbelasting, zoals bij overspanning en burn-out gaat het mis bij het herstel. Normale rust en slaap lijken niet meer voldoende om jou te laten herstellen. Met als gevolg dat je iedere dag een stukje verder in de min raakt. Dit noemen we herstelschuld. Het eerste signaal dient zich aan: je bent moe. Als oplossing voor die vermoeidheid gaat je systeem automatisch harder werken (3). Je hebt weer even wat meer energie en je zet de schouders er weer onder. Je verwaarloost de klacht van vermoeidheid en je lichaam past zich aan naar de nieuwe 'normaal-waarden'. Maar dan komen er meer signalen bij, zoals je concentratievermogen gaat achteruit, je raakt wat meer prikkelbaar. En als dit proces een tijd doorgaat komt het kantelpunt waarop je breekt en volledig door je hoeven zakt. Je kan niet meer.

Rust en herstel

Even een weekend goed eten, slapen en leuke dingen doen brengt je niet meer naar volledig herstel. De rust die je nu moet gaan houden is lang. Er is dan vaak een langer ziekteverzuim nodig. De meeste mensen zitten ongeveer 3 maanden thuis. In deze fase van rust en herstel is het noodzakelijk dat je afstand neemt tot de stressgevende factoren (vaak werk). Ook is het nodig dat je alle aandacht aan jezelf gaat besteden. Goede slaap, gezonde voeding en beweging zijn de drie motoren die nu jouw volle aandacht mogen hebben. Doe in deze tijd van rust en herstel ook dingen die je leuk vindt om te doen. Ga in deze tijd eens naar de sauna, ga floaten, ga een rondje wandelen of ga naar de masseur. Ook als je niet gewend bent om dit soort dingen te doen voor jezelf: nu mag het! Het moet zelfs een klein beetje. Spreek met mensen af (als dat lukt) en onderneem fijne dingen met ze. Probeer je activiteiten af te stemmen op jouw energieniveau. In het begin zal het niet altijd lukken om een boek te lezen vanwege je concentratieverlies. Houdt hier rekening mee. Dat boek mag je laten liggen, dat komt op een later moment als je voldoende hersteld bent. Als je pas nét bent uitgevallen is het ook oké om tijdelijk niet zo veel van jezelf te hoeven. Je hoeft dus niet per se met mensen af te spreken. Als jij een hele dag wilt Netflixen dan is dat ook oké. Als het jou maar ontspant.

Activering en aanpakken van de stressgevende factor

Na een paar weken volledig rust te hebben genomen en ontspannende activiteiten te hebben gedaan komt daar ook het moment dat je actief aan de slag moet met de stressgevende factoren. De factoren die jou ziek hebben gemaakt. Dit zijn de factoren binnen in jou maar ook de factoren op je werk. In deze fase is het goed om de ziekmakende factoren eens op papier te zetten en deze informatie met je werkgever te delen. Hoge werkdruk door bijvoorbeeld personeelstekort, is niet een probleem dat jij hoeft op te lossen met jouw hoge verantwoordelijkheidsgevoel. Het is een probleem van de werkgever en de werkgever hoort hier zorg voor te dragen. In deze fase ga je dus ook meteen 'oefenen met balanceren'. Ongetwijfeld zal je nog steeds een persoon zijn met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel en hoge mate van behulpvaardigheid maar tot welke grens? Het antwoord hierop is: tot jouw grens van welzijn. Je kan een zeer waardevolle en hardwerkende werknemer zijn maar niet ten koste van jouw welzijn. Daar ligt de grens. Jouw persoonseigenschappen (verantwoordelijk, betrokken, behulpzaam) ga je niet verliezen. Deze hoef je niet in te leveren. Maar je moet ze beter doseren, zeker als deze eigenschap een bijdrage had in jouw burn-out.  Een andere taak in deze fase is dat je ook gaat oefenen met 'sneller signaleren en handelen'. Voor de meeste mensen gaat dit stuk best aardig. Zeker als je bekijkt hoe lastig het van nature is voor deze groep mensen. Als je eenmaal in burn-out bent geraakt, wil je dat absoluut niet nóg een keer. Dit zorgt ervoor dat mensen, gelukkig maar, hun grenzen nu (door de burn-out) beter kennen en zullen bewaken (want dit wil je nooit meer). Ook helpt het dat achteraf vaak wordt ingezien dat er al veel langer signalen waren waar men niks mee heeft gedaan. Dan volgt ook het inzicht dat deze signalen er niet voor niets waren en dat ze best betrouwbaar zijn om te volgen. Wanneer er een volgende periode van sterke stressgevende factoren op het werk zich aandient, zie ik mensen namelijk veel sneller handelen. Men trekt eerder aan de bel. Dus, gefeliciteerd met je burn-out! Dit is niet wat je wilde ervaren, maar door deze ervaring weet je nu dat je grenzen hebt, waar deze liggen, dat je ernaar mag (moet!) luisteren en handelen en zal je een bescherming genieten voor een eventuele volgende stressgevende periode op je werk.

Vertel jouw burn-out tips aan Gratis Psycholoog!

Gratis Psycholoog wil graag praktische hulp bieden en is altijd op zoek naar tips die kunnen helpen. Er zit een enorme kracht in elkaar helpen. Heb jij een burn-out gehad en wat heeft jou toen erg geholpen? Laat je tip hieronder achter, want wie weet help je daar een ander mee. Wil je anoniem blijven, dan kan je gewoon een verzonnen naam en e-mailadres invullen.