Filters van waarneming

De uitleg hieronder laat zien hoe het jouw waarneming en reacties kan beïnvloeden. Hetzelfde geldt voor jouw waarneming van de ander: de waarneming en reactie van de ander wordt ook gekleurd door de filters. Wanneer je het gedrag van de ander probeert te begrijpen is het goed om je te realiseren dat hun gedrag dus ook gekleurd wordt door hun filters. Soms is het lastig om het gedrag van de ander te begrijpen omdat we niet beschikken over kennis over hun trauma's, hun angsten, hun lichamelijke toestand, hun zelfbeeld, etc. Het gaat vaak mis omdat we hun gedrag proberen te begrijpen vanuit onze eigen filters. Wanneer je dit begrijpt zal je zien dat je wat minder snelt oordeelt en wat eerder onderzoekende vragen zal stellen aan de ander om het gedrag te begrijpen.

1. Zelfbeeld: Iemand met een positief zelfbeeld ontvangt een compliment als oprechte waardering. Daarentegen kan iemand met een negatief zelfbeeld hetzelfde compliment interpreteren als sarcastisch of onoprecht.

2. Angsten: Als iemand angstig is voor spreken in het openbaar, kan een kleine hoest in het publiek tijdens hun presentatie geïnterpreteerd worden als kritiek, terwijl het misschien gewoon toeval was.

3. Persoonlijkheid: In een teamsetting kan een kwaadwillend persoon de acties van collega's interpreteren als manipulatief of competitief, zelfs als dit niet het geval is. Dit kan ertoe leiden dat ze defensief of zelfs agressief reageren, wat de samenwerking in het team bemoeilijkt. De kwaadwillende persoon is zelf bekend met zijn (of haar) eigen kwaadwillend gedrag en gaat er makkelijker vanuit dat anderen de wereld net zo benaderen als hijzelf.

4. Trauma's en oud zeer: Een persoon met een verleden van moeilijke en beschadigende relaties kan wantrouwend reageren op een oprechte handreiking van een nieuwe partner, omdat oude pijn een beschermingsmechanisme activeert.

5. Lichamelijke toestand: Als je ziek bent of vermoeid, kunnen normale dagelijkse taken als zwaarder en stressvoller worden ervaren, waardoor je waarneming van je omgeving negatiever wordt.

6. Recente gebeurtenissen: Na het winnen van een prijs kan iemand positieve intenties zien in alle opmerkingen en acties van anderen, terwijl dezelfde persoon in een negatieve stemming na tegenslag juist negatieve bedoelingen zou kunnen waarnemen.
7. Aandacht in het hier en nu: Als je gefocust bent op een belangrijk telefoongesprek, kun je subtiele aanwijzingen in je omgeving—zoals iemand die probeert je aandacht te trekken—volledig missen.
8. Situationele factoren: Als je je in een drukke en chaotische omgeving bevindt, kan een kort antwoord van iemand interpreteren als onbeleefd, terwijl die persoon misschien gewoon snel reageerde vanwege de drukte. 

9. Verwachtingspatronen: Een student die ervan uitgaat dat een bepaalde leraar streng en onvriendelijk is, interpreteert een neutrale opmerking van die leraar mogelijk als kritiek, terwijl een andere student dit wellicht ziet als constructieve feedback.

10. Kennis: Een ervaren kunstliefhebber ziet in een abstract schilderij complexe technieken en betekenisvolle details, terwijl iemand zonder die kennis het misschien gewoon als een willekeurige verzameling lijnen en kleuren waarneemt. Psycholoog Diana van Gratis Psycholoog heeft tien jaar werkervaring in geneesmiddelonderzoek en toen er tijdens de COVID-19 pandemie een vaccin op de markt kwam na 11 maanden had ik hier geen verbaasde gevoelens en ideeën over, terwijl iemand zonder kennis over geneesmiddelonderzoek hier vaker wel verbaasd over was.

11. Ruis: Een hard geluid in de achtergrond kan je waarneming beïnvloeden door je af te leiden, waardoor je misschien minder opmerkt van wat iemand tegen je zegt.